Jos: Je moet er als podium iets mee dus vandaar dat we gezegd hebben laten we met die artiesten aan de slag gaan.

Maaike: Als je het echt in je praktijk wilt integreren dat je ook echt tijd neemt om die technologie te verkennen dus dat het niet iets kan zijn van ‘oh dit is hoe ik werk en daar stop ik dan een robot in.’

Anic in voice-over: Dit is Cultuurshift, een podcast van DEN, dé aanjager van digitale transformatie in de cultuursector. Ik ben Anic en in deze serie duik ik in de wereld van digitale transformatie. Want als er één ding is waar we echt niet omheen kunnen dan is het wel het groeiende belang van digitaal om de sector toekomstbestendig te maken. Door mee te gaan met digitale ontwikkelingen bereik je je publiek nu en in de toekomst.

Digitale transformatie, de term zegt het al, vraagt om een verandering, een shift binnen je organisatie en in de sector algemeen. Gelukkig zijn er al veel musea, theaters en poppodia die laten zien wat er allemaal mogelijk is. In deze podcast zoek ik die organisaties op en vraag ik ze naar hun successen en hun valkuilen. Daarnaast spreek ik met verschillende experts die mij alles kunnen vertellen over de rol van digitaal in cultuur. Want hoe bereik je nou een breder publiek? En hoe kan digitaal je helpen impact te maken? Je hoort het allemaal in Cultuurshift!

In deze aflevering gaan we het hebben over de invloed van technologie op creatie en beleving. Wanneer makers nieuwe technieken gaan omarmen, gaat dat natuurlijk grote gevolgen hebben voor het maakproces… en uiteindelijk voor de ervaring van de bezoeker. Jos Feijen weet dit als geen ander. Hij is directeur van Poppodium Effenaar in Eindhoven en is hier al jaren mee bezig. Ik reis af naar Eindhoven om hem daar in zijn kantoor boven de concertzaal te interviewen over zijn ervaringen. Allereerst ben ik wel benieuwd waarom Jos zich zo gemotiveerd voelt om digitaal te omarmen?

Jos: Je ziet gewoon in die nieuwe ontwikkelingen die er zijn, dat je een jong publiek hebt dat daar helemaal in zit, dat er helemaal mee bezig is, dus je zult daar aansluiting bij moeten hebben. Dus je kunt met die nieuwe middelen natuurlijk nieuwe ervaringen gaan creëren. Met die middelen kunnen ook artiesten zich op een hele andere manier mensen gaan betrekken in hun wereld. Dus het biedt eigenlijk nieuwe mogelijkheden voor artiesten. En iets anders, wat ik ook wel belangrijk vind, zeker in de popmuziek, omdat het heel laagdrempelig is, dat je daarmee ook eigenlijk de acceptatie van nieuwe digitale technologieën in de samenleving versnelt of vergemakkelijkt of eenvoudiger maakt. Omdat ze voorbeelden zien van mensen die ze als idool zien of wat dan ook, die een voorbeeld geven, die het gebruiken.

Anic in voice-over: Genoeg reden dus om ermee aan de slag te gaan. Jos koos er 5 jaar geleden al voor om hierin pionier te zijn.

Jos: Het wordt eigenlijk nog heel weinig gebruikt in de muziekwereld maar ook überhaupt, in de culturele sector. En je ziet gewoon dat eigenlijk de sector daarin, vies woord: conservatief is. Hè, we doen het lekker zoals dat we lang deden en dat willen we graag zo blijven doen. En voor ons was dat omdat ik-, dat we gewoon zagen, dat die ontwikkelingen, daar moet je gewoon iets mee. Heb ik gezegd van nou, we gaan dat gewoon verkennen en dat verkennen is een zoekproces dus dat is niet iets wat je zegt van oh, ga nu dit faciliteren of ga nu dat doen? Het is een zoekproces en dat zijn we dus vijf jaar geleden al begonnen met te kijken van ja, maar wat kun je daar eigenlijk mee? Want even in alle eerlijkheid: vijf jaar geleden wist ik ook niet wat VR was, beetje overdreven, maar wist ook niet wat VR was, wat AR was en wat je er allemaal mee kon. Dat was voor mij ook één groot vraagstuk, dus je gaat dat langzaamaan ontdekken.

Anic in voice-over: Tijdens dat ontdekken kwam Jos ook uitdagingen tegen.

Jos: Maar de artiesten, daar is het nog heel moeilijk voor om hun weg daarin te vinden, want die zijn er niet in opgeleid. Klassieke muzikantenopleidingen, geldt ook voor theater, worden opgeleid, in zin van: u staat op het podium en daar is het publiek. Maar als je virtueel gaat denken, dan is dat helemaal niet meer zo. Dat publiek, dat zit ergens en dat kijkt ergens vanuit een hoek en dat kan op allerlei andere manieren gaan. Dus je moet anders gaan denken. Een tweede wat erbij komt, is dat ze dan zoiets hebben, ja, maar nieuwe technologie, programma's, moeilijke apparatuur. Dus er zit een soort drempel om daarmee aan de slag te gaan. En ze weten eigenlijk ook niet precies wat ermee kan. Dus ze missen de voorbeelden.

Anic in voice-over: Het lijkt misschien spannend om er mee aan de slag te gaan, maar het kan je juist ook een hoop opleveren. Om daar meer over te leren, nodig ik Maaike Bleeker uit in de studio. Zij is professor aan de Universiteit Utrecht en doet onderzoek naar de invloed van nieuwe technologieën op het maakproces en de beleving van theater en weet dus alles over dit onderwerp. Ik vraag haar of ze me kan vertellen hoe technologie een maker kan helpen: met welk doel kunnen ze het gaan gebruiken?

Maaike: Dus je ziet dat deels makers de mogelijkheden zien in hoe die technologie dingen die ze al deden, makkelijker maakt of versterkt. Je kunt op nieuwe manieren audio gebruiken, met contactmicrofoontjes, je kunt sneller mixen, je kunt je repetities opnemen en snel afspelen, je kunt van het hele internet inspiratie halen. Dus dat zijn allerlei, ondersteunende vormen waar heel veel mensen natuurlijk hele goede mogelijkheden in zien om te gebruiken. En dan zijn er natuurlijk ook de mogelijkheden waar je ook als publiek meer van bewust wordt en die echt ook gaan over andere vormen die mogelijk worden. Andere vormen van maken en andere vormen van dingen op een podium zetten. Bijvoorbeeld door virtual reality door augmented reality, door interactieve technologie, door robotica. Dus dan ga je ook echt-, dan is het ook heel erg in the face, zeg maar.

Anic in voice-over: Elke maker heeft een ander creatief proces en zal op een andere manier technologie kunnen integreren. Maaike heeft wel wat mooie voorbeelden.

Maaike: Ze zien van hé, wat ik al doe, kan ik nog verder brengen daarmee. Bijvoorbeeld wat je natuurlijk heel erg kan zien in het werk van Ivo van Hove en Jan Versweyveld. Zij werkten al heel visueel en vervolgens kwamen daar mogelijkheden voor opnames die je als decor kon gaan gebruiken. Vervolgens kon je ook live-opnames gaan mixen erin. Dat is eigenlijk voortbouwen op wat ze deden. Of andere mensen denken: hé, ik was al bezig met die acteur uit het centrum halen. Wat als het hele decor nou de performer wordt en als ik dat allemaal kan aansturen. Of wat als je voorbij het theater gaat, natuurlijk ook theatermakers al heel lang hebben gedaan in de openbare ruimte, maar dat kan je nu uitrekken natuurlijk ook door hoe je mensen stuurt in de openbare ruimte, door hun cellphone.

Anic in voice-over: Zowel artistiek als praktisch is er door technologie ontzettend veel mogelijk. Jos ziet dat er grofweg 4 manieren zijn om digitale middelen in te zetten voor je performance.

Jos: Je kunt het hebben over interactie met het publiek. Want iedereen heeft tegenwoordig z’n mobieltje bij, of je kunt met armbandjes gaan werken. En je kunt het publiek mee laten doen. Een heel mooi voorbeeld daarvan is het smartphone orchestra van Steye. Waar het hele publiek mee kan doen, met kleuren en dergelijke. En zo zijn er nog wel een aantal dingetjes. Dan heb je een verhaal waarbij je eigenlijk de artiest door het gebruik van technologie meer zelf sturing kan geven aan het programma. Daar is Chagall een mooi voorbeeld van. Chagall is van oorsprong eigenlijk een traditionele zangeres in een bandje, maar piano en laptopje. Want iedereen staat tegenwoordig met een laptop op het podium, en die miste eigenlijk het contact met haar publiek, want je staat naar je laptop en je piano staren, dus zij kon niet haar emoties overbrengen. Toen kwam ze in contact met Imogen Heap in Londen, dat zijn MiMu Gloves. MiMulGoves zijn handschoenen met sensoren erin. En als jij jouw vingers beweegt dan registreren die sensoren dat. En dat maakt dus dat je dingen kan aansturen. Dus zij stuurt haar stem aan, dus zij heeft bij elk nummer heeft zij een soort choreografie met haar handen, waarin zij een heel orkest kan toevoegen, beats kan toevoegen, haar stem kan vervormen, effecten kan toevoegen. Zij staat op het podium eigenlijk met die handschoenen aan. Dan heb je drie, dat is dat je bijvoorbeeld AR gaat toevoegen aan een zaal. Dus dan krijg je eigenlijk een extra laag. Dus je gebruikt nu allemaal al licht en video en geluid, dat zit in een zaal, dat weten we allemaal. Maar ik kan ook nog een keer daar een laag aan toevoegen, via AR. En dat kan zijn dat je dat doet op een scherm, een gaasdoek, bijvoorbeeld. Ik heb altijd een scherm nodig als ik zoiets doe, vooralsnog. Het kan ook met rook of het kan met waterdruppeltjes. En als je als je met je telefoon doet, kan ik bijvoorbeeld nog persoonlijke boodschappen erin brengen, want ik kan gewoon een laag toevoegen en die laag kan voor jou anders zijn als voor mij. En de laatste is eigenlijk dat je helemaal virtueel gaat. En dan komt het eigenlijk los te staan. Kan het los te komen staan van het concert, want het hoeft niet gelijktijdig te zijn. Natuurlijk, en kun je het ook gaan zien daar waar jij het wil, op een manier waar jij het wil.

Anic in voice-over: Wat een opties! Ik kan me voorstellen dat makers dan niet goed weten waar ze moeten starten. Waar moet je als maker nou rekening mee houden wanneer je hiermee aan de slag wil?

Maaike: Nou, ik denk dat je er mijn rekening moet houden dat als je het echt in je praktijk wil integreren, dat je ook echt tijd neemt om die technologie te verkennen. Dus dat het niet iets kan zijn van: oh dit is hoe ik werk en dan stop ik dan een robot in. Of dan doe ik dat stukje in VR omdat je dan heel erg- ja, dan ga je tegen allerlei problemen aanlopen. Want eigenlijk gaan die technologieën ook je werkproces veranderen. Maar je ontdekt ook heel veel mogelijkheden niet en het integreert ook niet in je werk. Het wordt echt een opgeplakt stukje dan heel gauw. Ik denk dat de makers waar je hier echt resultaat van ziet, wat dat allemaal kan opleveren, dat zijn vaak mensen die dat heel erg stapsgewijs verkend hebben en ook vaak samen met mensen die veel kennis van die technologie hebben.

Anic: Oké, dus je moet eigenlijk je team vergroten of verbreden of mensen bij zoeken die daar gewoon goed in zijn? Kan je een voorbeeld noemen van een leuke collaboratie die jij hebt gezien?

Maaike: Ja, er zijn er heel veel, hè, dus dit is niet als een hiërarchie bedoeld, maar ik kan denk ik het beste praten over de collaboratie waar ik zelf deel van ben geweest. En dat is bijvoorbeeld met Ulrike Quade. Die vanuit haar hele lange geschiedenis met animeren van objecten dacht van: hé, daar zit iets in die nieuwe technologieën. En ik was vanuit theaterwetenschap bezig om te denken van: hoe gaan we daarmee om en wat kunnen theater en die nieuwe technologieën met elkaar? En zo zijn we via een aantal onderzoeksprojecten waar we allebei in betrokken waren, en die we vanuit mijn universiteit trekken, zijn we bezig geweest van: wat gebeurt er als je die twee bij elkaar brengt? En dan zie je dus dat je buiten, in de marges van echte voorstellingen, dingen gaat verkennen die dan hun weg vinden in voorstellingen. En ik denk dat dat vaak een hele goeie manier kan zijn of dat je zoekt naar werkplaatsen. Dat je zoekt naar kleine dingen uitproberen en dat je zoekt naar mensen die met jou dat willen doen. Die ook nieuwsgierig zijn. En ik denk dat bij Ulrike die mensen vanuit de robotica dachten: hé, daar zit ook iets voor ons in en dan sluiten weer andere mensen zich aan en dan ga je, ja, elkaar wederzijds helpen in je ontwikkeling.

Anic in voice-over: Ook het maakproces gaat anders worden wanneer je met nieuwe technologieën gaat werken.

Maaike: Wat heel complex is hieraan is dat je eigenlijk het hele ritme en de logica van je maakproces verandert omdat er dus een nieuwe component binnenkomt. En daardoor verandert niet alleen het product, maar verandert echt hoe je moet werken. Bijvoorbeeld als je met een robot wil werken, dan betekent elke kleine verandering in dat gedrag best een lange programmeertijd. Nou, ik dacht altijd, kunnen acteurs niet sneller veranderen? Maar acteurs zijn razendsnel vergeleken bij een robot. Je krijgt bijvoorbeeld ook de vraag: wat hadden we nou eerst moeten doen? Hadden we nou eerst die robot moeten programmeren of eerst de voorstelling maken? Hadden we nou eerst die VR moeten maken en dan daarin gaan werken, of de helft ervan, en dan-? Dus je moet heel erg gaan nadenken en dat vind je vaak alleen maar uit in het doen. Dus je moet gewoon meer tijd nemen en ruimte om dat uit te zoeken. En als je wil dat het echt onderdeel wordt van de artistieke mogelijkheden, dan heb je dus vooral ook tijd en en en ruimte om te experimenteren en expertise nodig.

Anic in voice-over: Jos weet dat podia een belangrijke rol kunnen spelen in het faciliteren van expertise. Hij probeert bij de Effenaar makers te begeleiden door tijd, ruimte en kennis aan te bieden. Dat podia zoals de Effenaar mee gaan met digitale ontwikkelingen is volgens hem dan ook heel belangrijk.

Jos: Je moet er als podium iets mee. Omdat wij, ik ben inmiddels 60 geworden, dus wij hebben een soort romantiek rondom: ik wil met heel veel mensen ergens samen staan en dan kijken we naar een artiest die we inmiddels niet meer zien, want iedereen heeft z’n telefoon omhoog. Dan krijg je nog een beetje bier over je heen, her en der, en dat vinden we geweldig. Maar er komt nu een generatie aan. En wat is voor hen live? Voor hen is live met elkaar via twitch een game spelen. Dus live hoeft niet per se gebonden te zijn aan het met elkaar op één locatie zijn. Maar live is het met elkaar iets beleven zonder dat dat op één locatie hoeft te zijn. Dus daar komt de generatie aan die daar anders naar gaat kijken. En daarmee zijn al die nieuwe technologieën voor mij geen vervanging. Het komt erbij en je kunt zeggen: als podium, daar wil ik niks mee. Maar dat betekent ook dat je daarmee, denk ik, gaat vervreemden van een deel van je toekomstige doelgroep.

Anic in voice-over: Jos vindt het belangrijk dat technologie wordt omarmd, maar ziet ook de twijfels bij makers.

Jos: Vandaar dat we dus gezegd hebben: laten wij dus met die artiesten nou eens aan de slag gaan. En met die artiesten kijken van hoe kan ik ze nou bijspijkeren, hoe kan ik ze nou daar een stukje in meenemen? Hoe kan ik ze inspireren en hoe kan ik ze hun eigen ideeën daarbinnen laten ontwikkelen? Dan zie je dat daarin voor de artiesten een gebrek is aan toegang tot faciliteiten. Dus sowieso al ruimte, hè, dus de zalen die ik hier heb, die toch voor een deel leeg staan, maar ook apparatuur. Dus dan kom je op de makerspace die we bijvoorbeeld hebben. Dus in die makerspace betekent dat ik een complete videoregistratie heb en dat ik zware computers heb, samen met mensen die eigen digital eigen virtuele omgevingen kunnen bouwen. Die apparatuur is dus beschikbaar voor artiesten om daarmee aan de slag te gaan.

Anic in voice-over: Ook ziet Jos al snel de potentie van de regio waar hij zich in bevindt: het tech walhalla van Nederland.

Jos: We zijn met bedrijven gaan samenwerken, dan kijken, want er zaten veel bedrijven in deze regio natuurlijk die daarmee bezig waren. En wie is er nou mee bezig? En wat doe je nou eigenlijk en wat kun je ermee? En dan zie je dat die bedrijven het interessant vinden om samen te werken, ook met artiesten, want die brengen een hele andere soort creativiteit in. Die gaan niet denken vanuit technologie, maar je denkt hé dat is gaaf, kan ik het daar ook mee of kan ik er daar ook mee? Dus die gaan eigenlijk de grenzen verkennen van wat je met die technologie kan.

Anic in voice-over: Jos werkt bijvoorbeeld samen met het AR bedrijf Dutch Rose Media. Zij hebben een studio waarin je mensen kunt filmen en daar een digitale versie van kan maken, een soort hologram.

Jos: één van de eerste dingen die we gedaan hebben met met zo'n digitale persoon is geweest met Clouseau, een band uit België. Zij zagen dat dit hier bij ons speelde en wij hadden het er met hen over en ze zeiden “wauw, maar dat wil ik wel zien.” En wat we toen gedaan hebben, is hun opgenomen en dat hebben ze gebruikt in een album. En daarmee kan ik, dus kan ik ze gewoon hier op tafel laten spelen. Dus letterlijk op de tafel die voor ons staat. Het moet wel even door je telefoon want je hebt een screen nodig waardoor je kijkt, maar dan staan ze gewoon in deze ruimte, beide broers staan gewoon samen te spelen.

Anic in voice-over: De Effenaar is dus een plek waar makers naar toe kunnen komen om te experimenteren. Er zijn de afgelopen jaren dan ook heel veel mooie projecten opgezet. Een van de belangrijkste is de Hybrid Music Vibes. Tijdens dit project worden een aantal artiesten bij de hand meegenomen in de digitale wereld. Daar krijgen ze de kans om zelf iets te creëren met nieuwe technologieën. Van de eerste editie kon Jos meteen al veel leren.

Jos: In de eerste editie hadden we een aantal artiesten uit de regio. Met name die hebben we meegenomen. En eigenlijk hebben die artiesten allemaal hele vette videoclips gemaakt. En daar was ik eigenlijk van verbaasd, want ik denk: ja, we gaan met nieuwe technologie aan de slag. Wat ik daarvan geleerd heb, is dat we dat programma net wat anders hebben ingericht. We hadden ze gezegd op voorhand van je kunt een halve dag een opnamestudio gebruiken en iedereen dacht meteen wauw, videoclip. Dus daar zat ie al fout, maar ook kwam de industrie eigenlijk weer een beetje om de hoek. Want die dachten ook: ja, dat bandje heb ik net getekend, oh die is daar mee bezig oh, dat is een mooie, vette videoclip, dus dan kan ik meteen gebruiken voor de release. Dus dan zie je ook weer datop één of andere manier de stap voor de artiesten naar echt de meer virtuele wereld was te groot in één keer en dan ook nog een keertje het denken van de industrie, dat zich dan weer belemmerde van meteen van oké moet resultaat boeken.

Anic in voice-over: Een wijze les voor de tweede editie van Hybrid Music Vibes, die nu net is begonnen. Uiteindelijk wil je technologie gaan inzetten om die beleving van het publiek nog beter te maken.

Maaike: Goed ingezet versterkt het dingen waar theatermakers naar op zoek zijn, want dat kan echt uiteenlopen van een meer individuele beleving naar juist meer collectieve beleving. Het kan naar veel intenser naar veel meer de hele wereld buiten sluiten, het kan binnen het theater, het kan erbuiten zijn. Ik denk soms dat je met bepaalde digitale middelen spreek, je natuurlijk ook net weer een andere belevingswereld aan. Dat is ook een heel mooi voorbeeld van voorstelling van een groep. Die heet Dead Centre en die hadden een voorstelling die heette Chekhov's first play. En ze zetten het neer als een poging om een stuk van Tsjechov, wat zijn eerste toneelstuk was en wat als vrij onensceneerbaar wordt beschouwd, om dat helemaal klassiek te ensceneren. En tegelijkertijd hoor je via de koptelefoon een soort van commentaar van de regisseur, en daardoor kom je al in een hele andere belevingswereld terecht. Want je zit in een schouwburg maar je hebt ook een koptelefoon op, dus het voelt ook heel privé. En je kunt het toneel horen en die persoon en die persoon stuurt jou in wat er gebeurt, maar raakt op een gegeven moment helemaal de draad kwijt en raakt in paniek. En dan, nou ja, dan gebeurt, valt ook het hele decor om en er gebeurt dan van alles waardoor je op allerlei levels naar die voorstelling kijkt. Dat is natuurlijk een heel ander soort ervaring dan de klassieke Tsjechov-ervaring. Waar juist het gaat om helemaal te vergeten dat je in die zaal zit en helemaal een andere wereld voor jou te openen. En ik denk dat dat wel een manier van beleven is, die meer aansluit bij hedendaagse realiteit. En in die zin dus ook een hele interessante bewerking is of een actualisatie van Tsjechov, want het ging Tsjechov ook om dichtbij zijn publiek te komen. Alleen, dat was een andere tijd. Dus dat deed ie met andere middelen en zij hebben daar door technologie een vorm voor gevonden die heel erg van deze tijd is.

Anic in voice-over: Jos zag deze kansen 5 jaar geleden al, maar had toen nog moeite om anderen van het belang te overtuigen.

Jos: Ik heb dit eigenlijk buiten de organisatie gedaan. In het begin heb ik het erin proberen te brengen, maar dat was heel lastig, omdat mensen het niet begrepen. En dat bedoel ik niet niet lullig naar die mensen toe, maar niet begrepen waarom zouden we dat gaan doen? En wat betekent dit dadelijk? Want het is best ver weg allemaal, hè, want er zijn geen artiesten die touren met een virtuele show erbij, bijna geen, laat ik het zo zeggen. Dus waarom moeten wij dit doen als poppodium. Die boodschap heb ik gewoon niet goed uit kunnen leggen en dat ging pas leven op het moment dat de eerste voorbeelden kwamen. En nu zie ik wel dat mensen zeggen: oh, maar, dat is gaaf en dat is leuk. En daarmee is het nog geen standaard onderdeel geworden van de organisatie, maar daar moet het wel naartoe gaan groeien. Dus dat wordt één van de uitdagingen voor mij de komende jaren. Je ziet langzaamaan gebeuren dat dit gewoon een standaard onderdeel gaat worden van van wat wij doen.

Anic in voice-over: Jos is ermee aan de slag gegaan en heeft zo de organisatie overtuigd met mooie voorbeelden. Het meekrijgen van je organisatie kan namelijk best lastig zijn en Maaike adviseert dan ook om het gesprek aan te gaan met je collega’s.

Maaike: Ik zou daar dus ook opnieuw heel erg kijken: hoe kan je dit formuleren vanuit wat je wilt bereiken? Hè, als je kunt formuleren vanuit dit is toch ons doel, waarom kijken we dan niet naar de mogelijkheden van dit of de mogelijkheden van die technologie? Of we zien daar een voorbeeld waar ze dit gebruiken. Is dat niet ook wat voor ons? Want we willen toch dit. Dus ik denk altijd heel erg nadenken over waarom je dat wil inzetten en dus ook weten de connectie te maken wat het doel van je organisatie is.

Anic in voice-over: Daarbij is het belangrijk dat je als organisatie niet alleen naar het financiële plaatje kijkt.

Jos: Maar ik denk dat het essentieel is om niet meteen in geld te gaan denken. Dat klinkt natuurlijk raar, want uiteindelijk moet het in ieder geval geen geld kosten. Maar als je meteen gaat denken van oké, hoe ga ik je zoveel geld te verdienen? Dan heb je geen ruimte voor dit experiment. Ik wil dat er dingen ontstaan waarvan artiest denkt van hé, dat vind ik gaaf, waarvan publiek denkt, vind ik het gaaf en die een soort vernieuwing brengen in de sector. En daar wil ik wel graag aan bijdragen.

Anic in voice-over: Jos besloot er met de Effenaar volledig voor te gaan, maar dat betekent ook iets voor je werknemers. Hoe krijgt Jos zijn mensen mee?

Jos: Kijk in de cultuurwereld ook in de popmuziek, heb je mensen die er heel lang werken en dat hoeft helemaal niet verkeerd te zijn. Die hebben een bak ervaring, zijn fantastische mensen. Maar er zijn ook mensen bij en dat zie je overigens bij elk bedrijf wel, die denken van, nou weet je, ik doe mijn werk hartstikke goed. Ik ben nou niet per ze geïnteresseerd in allerlei nieuwe dingen. Ja, dat is dan ook trekken aan een dood paard. Dus je moet wel mensen hebben die dan ook zeggen van: “ja, weet je, ik vind het leuk.” Ik heb hier ook iemand rondlopen en die zegt “ik vind het fantastisch. Ik wil hierbij horen, ik wil hier dingen in doen” en dan creëert zo iemand ook ruimte voor zichzelf en ik wil niet zeggen dat ze allemaal onbetaalde extra uren moeten gaan maken. Maar dan dan zie je op één of andere manier ontstaat er ook een soort druk vanuit de medewerker. Maar ik wil dit doen en ja, dan is het aan ons om even te kijken van werkt iemand niet over de flos. En moet ik er niet op een andere manier kijken of er mensen bij kan gaan zetten die zorgen dat het gewoon allemaal blijft draaien.

Anic in voice-over: Maaike ziet dat er veel verandert voor medewerkers, zeker voor de mensen die met techniek werken.

Maaike: de realisatie dat ook het binnenbrengen van iets met nieuwe technologieën ook een andere soort beslag legt op je eigen echte technische staf, de kennis ook die er aanwezig moet zijn. Omdat dit hele snelle ontwikkelingen gaan zijn, gaat dat voorbij de instellingen zelf. Maar gaat überhaupt, denk ik, over de sector van theatertechniek. Dat die theatertechniek veel minder iets is van oh, dit moet je weten en dan kan je het. Maar dat je veel meer in een situatie terechtkomt dat dat ook een hele belangrijke ontwikkelfactor wordt. In performance is dus ook de rol van techniek aan het veranderen.

Jos: als je met nieuwe dingen aan de slag gaat, ja, dan is er geen rider van de band. Dus dan is het toch van ja, oké, oh, ja, wat moeten we dan nu doen? Ja, dat weet ik nog niet. En dan zie je dat daar natuurlijk in de organisatie niet altijd even makkelijk is. Dus ben in ieder geval nieuwsgierig en probeer toch een beetje te ontdekken hoe dingen werken. En ben dan ook niet teleurgesteld als ze net wat anders uitpakken, want je gaat echt wel een wereld in waar veel meer aspecten bij komen kijken dan dat je tot nu toe gewend was.

Anic in voice-over: De effenaar is vol enthousiasme en probeert de schakel te zijn tussen artiesten , publiek en bedrijven, maar om het echt tot een groot succes te maken heb je de hele keten nodig.

Jos: Net zoals de artiest er niet aan gewend is, is ook het platenlabel of het management er niet aan gewend. En heel snel is het daar van ja, weet je, dat kost tijd en dat kost geld. Moeten we dat wel doen? Ja, hè, dus ook Clouseau zat bij een groot label en we hebben best wat gesprekken met dat label moeten voeren. Want Clouseau wilde het graag en dat label had zoiets en wat moet ik er dan mee? En wat kan ik ermee? En dat kost geld. En dus die waren in eerste instantie wel enthousiast. Maar toen ze na gingen denken werd, kwamen er toch allerlei dingen erboven ja, maar hoezo dan? En dus je moet iedere keer allerlei partijen meegaan krijgen om er iets mee te doen.

Anic in voice-over: Jos pleit voor een manier om kennis op te slaan en met elkaar te delen, zeker omdat ontwikkelingen razendsnel gaan.

Jos: Je doet iets leuks met een artiest en die artiest is klaar en die vertrekt. Ja en dan? En dat zie ik met name-, dat is een discussie die ik heb met onderwijsinstellingen, er zijn heel veel studenten die met technologie bezig zijn in deze regio en die vinden het heel leuk om met artiesten samen te werken. Maar dan komen ze met een idee voor een artiest en die leveren hun project in en die zijn op naar hun volgende jaar. Die zijn weer weg, dat project is meestal net niet af want daar hebben ze de tijd niet voor. Maar er zitten wel hele interessante projecten tussen, dus hoe pak ik dat op en hoe ga ik daar mee om. Ik denk dat dat een hele grote uitdaging is op dit moment.

Maaike: Ik denk wel dat we inderdaad missen dat dit verder nog moet gaan indalen, omdat je dan een situatie creëert waarin de kennis ook ergens op een plek vastgehouden wordt. Wat je natuurlijk veel ziet op het moment is dat er heel veel geëxperimenteerd wordt, ja, wat fantastisch is. Maar dan heb je een experiment gedaan en waar gaat die kennis dan heen? Dus je hebt eigenlijk nodig dat dat die kennis ergens blijft en dat dat op een gegeven moment dan ook weer gekoppeld kan worden aan bijvoorbeeld masterclasses voor technici.

Anic in voice-over: Kennis delen is lastig wanneer alles uit losse projecten bestaat. En financieel is het ook ingewikkeld om iets op te bouwen wanneer je steeds alleen projectgeld krijgt. Toch laat Jos ook zien dat je voor financiering verder kan kijken dan subsidies.

Jos: We hebben een partnerschap nu met ASML bijvoorbeeld, en ze vindt het heel interessant om hier ook mee aan de slag te gaan met deze ontwikkelingen. Dus mensen vanuit ASML, een deel van hun tijd mogen zij ook besteden aan dingen voor de samenleving. Dus ik ga nu met mensen van ASML kijken van wat is nou mogelijk in deze zaal? Dan kunnen we daar ideeën voor ontwikkelen, dus je ziet ook langzaamaan komt dat op orde.

Anic: Ja, mooie want wat wat zou ASML dan bijvoorbeeld toe kunnen voegen?

Jos: Nou, ik vind ik vind het nu al heel mooi dat zij natuurlijk ze hebben hele specifieke kennis in huis en dat zij vanuit die kennis mee gaan denken van hoe kun je dat nou toepassen op bijvoorbeeld een poppodium? Dus als je het nou hebt over net ik zei bijvoorbeeld met hologram op een podium werken, hoe kun je dat op een nieuwe manier doen? ASML doet meer projecten. Bijvoorbeeld met Glow hier in Eindhoven, doen ze dat ook. En misschien, om een voorbeeld te geven, hebben ze afgelopen Glow een project ontwikkeld waarbij waterdruppeltjes met laserstralen beschoten werden. En dat gaf enorme lichteffecten, dat is ook een samenwerking, weer met een kunstenaar. Dus ja, dat zijn dingen waar je zelf niet meteen opkomt en je hebt iemand nodig die dat faciliteert die dat verder brengt.

Anic in voice-over: Ook ziet Jos dat er al genoeg mogelijkheden zijn zonder hele dure apparatuur.

Jos: Maar zo gelikt hoeft het ook niet te zijn en het hoeft ook allemaal niet broadcast kwaliteit te zijn. Want de meeste mensen kijken nu ook op een telefoon als je het over dat soort dingen hebt. Ook als je het over virtual reality hebt, dan heb je een headset nodig. Maar heel veel zijn natuurlijk wel op je telefoon, dus het hoeft ook niet meer dat niveau te zijn. Dus in één keer zie je dat je de dingen kunt maken. En dat heeft ook met technologische ontwikkelingen te maken, met apparatuur die veel goedkoper is en met kennis die veel toegankelijker is. En ook nog eens een keertje doordat, als je kijkt wat er nu bijvoorbeeld rondom AI gebeurt. Met het maken van eigenlijk letterlijk virtuele mensen, dus die helemaal niet-bestaan. Er is software die al zo makkelijk is, dat iedereen die zich daar, laten we zeggen een halve dag in verdiept, al heel veel mee kan.

Anic in voice-over: Jos heeft zo al met heel veel technologieën geëxperimenteerd en hij wil me er graag een paar laten zien. Allereerst de albumcover van de Eindhovense band The Dirty Denims.

Jos: Als je die album cover scande, dan zag je hen spelen op de cover. En als je in de zaal was en je je scande hun back drop in de zaal, dan kwam er iets naar voren wat te maken had met het nummer wat dan gespeeld werd. Dus als ik ik heb hier achter jou een imitatie back drop..

Anic: Ah er hangt een printje op een whiteboard.

Jos: Ja, en wat zie je gebeuren?

Anic: Als we de telefoon voorhouden zie ik een dino op een raket

Jos: Dus als je dat scande en je stond in de zaal, dan kwam die dinosaurus door de zaal heen naar je toe gevlogen en dat was heel leuk.

Anic: Ja, te gek.

Anic in voice-over: Ik heb ook al een vr bril zien liggen en ben eigenlijk wel heel benieuwd wat ze daar allemaal mee doen.

Anic: Oké, ik krijg de bril op m'n hoofd. Ik hoor al muziek, daar is de DJ. Een DJ die ontzettend los staat te gaan achter z’n draaitafels. Ik kan me wel voorstellen dat als je dit thuis doet met de bril op, dat je echt wel ook uit je plaat meegaat ja.

Jos: Je ziet nu wel een dj, dus die eigenlijk nog in een witte achtergrond staat. Hè, dus er is geen achtergrond. Want zover is dit nog niet afgemaakt. Maar uiteindelijk zet je die dj eigenlijk neer daar waar jij het wil. Dus die kan op het strand staan, die kan boven op de Mount Everest staan, die kan onder water spelen, die kan overal staan. Dus wat we hiermee gedaan hebben is eigenlijk een hele performance, 20 minuten volgens mij hebben we virtueel gemaakt, en dat betekent dat je dus overal neer kunt zetten en altijd kunt kijken wanneer jij daar zin in hebt. Heb je de film ooit gezien? Ready player one?

Anic: Ja, ja. Dat we de virtuele wereld gaan verkiezen boven de realiteit.

Jos: Ja, daar gaat het over. Nou, ik hoop dat dat niet gaat gebeuren, maar dat die een belangrijke plaats krijgt, daar ben ik van overtuigd.

Anic in voice-over: Digitaal is de toekomst en Maaike heeft dan ook nog een belangrijke tip voor iedereen die hiermee aan de slag wil.

Maaike: ik zou denken dat je vooral niet moet proberen alles in één keer te doen, dus vooral ook nadenken over: waar ga je op inzetten? En waarom is dat relevant voor jouw organisatie of voor de soort van makers en publiek die bij jou zijn, of die voor jou relevant zijn? En dan is ook rekening houden met het feit dat hiermee werken iets anders is dan de doos openen en de gebruiksaanwijzing lezen. Dus dat het ook gaat over je begint ergens mee, je probeert het uit, je ontwikkelt het in het doen en dan kun je denk ik, tot hele goeie resultaten komen. Maar het is complex, dus je probeert het niet allemaal tegelijk te doen.

Anic in voice-over: Wil je nou nog meer te weten komen over hoe technologie creatie en beleving kan beïnvloeden? Kijk dan op den.nl.

Luister ook naar de andere afleveringen in deze podcast! In de volgende aflevering van Cultuurshift, gaan we het hebben over wat die digitale transformatie nou precies inhoudt en hoe je het als culturele instelling kan gebruiken om nog meer mensen te bereiken. Ik ga langs bij Bert Mennings van het Limburgs Museum die mij kan vertellen hoe zij dat aanpakken.