A bigger audience and an intense, online opera experience. The Koninklijke Muntschouwburg (Royal Munt Theatre), Brussels’ opera house, demonstrates how you can reach a new audience with online opera without losing out on the experience of the performance. Be inspired!

Al in 2006 startte Schouwburg De Munt (Opent een externe link) met de eerste digitale registraties. Nog niet voor publiek, maar als digitaal erfgoed. Vijf jaar later staat na iedere laatste voorstelling de productie minimaal drie weken online. Kosteloos te bekijken, voor iedereen. “Wij willen onze voorstellingen voor een zo breed publiek mogelijk beschikbaar maken”, vertelt Jo Nicolaï, hoofd opnames en audiovisuele producties. Belangrijk was om dat zo te doen, dat het voor kijkers thuis zou voelen alsof ze in de eeuwenoude Grote Zaal zitten.

Het publiek van de toekomst zit zelden in de zaal

De Munt haalde inspiratie uit New York. Pionier Peter Gelb, directeur van de New Yorkse Metropolitan Opera, redde zijn theater van een vergrijzend publiek door verder te kijken dan de eigen zalen. Inmiddels tonen wereldwijd meer dan 2000 bioscopen live-uitzendingen van de Metropolitan Opera. Ook De Munt zag het publiek steeds ouder worden. “Opera heeft een traditioneel karakter”, vertelt Nicolaï. “Als je niet met opera bent opgegroeid, koop je als dertiger of veertiger niet snel een operakaartje.”

Door te investeren in digitaal aanbod bereik je nieuw publiek. Dit versterkt je businessmodel..

Stap voor stap nieuw publiek aanspreken

Met digitale producties breekt De Munt uit hun traditionele cocon en spreken ze een nieuw publiek aan. Online publiek is een aanvulling op de fysieke bezoekers. “Omdat de directie niet direct een meerwaarde zag, besloten we eerst een kwaliteitsslag te maken met de opnames”, vertelt Jo Nicolaï, “De stap naar het online aanbieden van deze producties kwam later.” Kantelpunt werd de productie van Wagners Parsifal. De Italiaanse theatermaker en regisseur Romeo Castellucci werd dolenthousiast van de opnames. “‘Ik wil dit op dvd!”, citeert Jo Nicolaï. “Het werd een digitaal succesverhaal. De dvd werd uitgegeven en ineens stonden hier alle neuzen dezelfde kant op.” Inmiddels is het online aanbod van producties een wezenlijk onderdeel van de bedrijfsvoering.

De kunst van een digitale productie

Jaarlijks maakt een productieploeg van twintig mensen opnames van ongeveer tien voorstellingen. De ploeg bestaat uit een mix van interne en externe krachten. De videoregisseur en cameramensen worden altijd ingehuurd. Opnames worden altijd minutieus voorbereid. De videoregisseur spreekt de hele voorstelling door met de theaterregisseur en bekijkt de opera meerdere malen live in de theaterzaal. Van iedere voorstelling worden op meerdere avonden opnames gemaakt. Er staan dan vijf of zes cameramensen in de zaal. Beeld en geluid worden apart opgenomen, zodat in de nabewerking nog van alles kan worden aangepast. De nabewerking wordt gedaan door het team van Nicolaï. De kosten van dit hele proces liggen per productie rond de 30.000 euro, buiten de inzet van vaste medewerkers om.

Online operabeleving: dichter op de huid

“Natuurlijk gaat er niets boven een live-voorstelling”, vindt Nicolaï. “Samen met 1180 andere bezoekers in onze majestueuze Grote Zaal is een voorstelling een enorme ervaring. Toch hoor ik regelmatig: ‘Ik heb de opera ook online bekeken en toen begreep ik pas het hele verhaal.’ Als je in de zaal zit, weet je niet altijd wat de theaterregisseur precies wilt laten zien. Onze videoregisseur leidt je door het verhaal. Door de cameravoering zit je dichter op de huid van de zangers en door de ondertiteling beleef je de opera intenser.”

“Ons publiek begrijpt onze opera's beter als ze ze ook online bekijken."
Jo Nicolaï

Groot online publieksbereik

Online publieksfavoriet is Mozart. “Twee dagen na we een opera van Mozart online zette, stond de teller al op 26.000 online bezoekers”, vertelt Nicolaï. “Ter vergelijking: in De Munt is Mozart tien avonden te zien en trekt dan bij elkaar 11.800 bezoekers.”

“We hopen onze voorstellingen ook te gaan aanbieden via de streamingplatforms van tv-zenders”, deelt Nicolaï. “Onze websitebezoekers zijn al geïnteresseerd in opera. Via zo’n streamingsplatform kunnen we publiek bereiken dat nu nog geen opera kijkt of bezoekt.”

— Opera Reminiscences: Desdemona and Otello

Hoe regel je de rechten bij digitale producties?

Zoals bij alle digitale producties, speelt ook bij het online publiceren van opera het verkrijgen van rechten een belangrijke rol. Daar weet Nicolaï alles van. “De Munt is een operaproductiehuis. De creatieve ploeg staat bij ons onder contract. In dat contract staat dat wij producties beperkt mogen streamen. Daarnaast spelen muziekuitgeverijen een rol. Ook al leefde Mozart 220 jaar geleden, uitgevers behouden het recht op zijn werk. Daarom moeten we voor iedere productie opnieuw onderhandelen, over uitvoering en streaming.” Het blijkt lastig om exacte bedragen voor streaming te noemen. “Die kosten verschillen, van een bedrag per stream tot een volledige afkoop. En die bedragen variëren van zo’n 1.000 tot 20.000 euro.”

Meer weten over auteursrechten bij het maken van nieuw digitaal materiaal? Lees het in dit artikel.

Digitale opera is de nieuwe werkelijkheid

Volgens Nicolaï moeten muziekuitgeverijen er nog aan wennen dat operahuizen hun eigen producties steeds vaker digitaal willen aanbieden en bewaren. Zo zou De Munt graag een deel van hun digitale archief van eigen producties publiekelijk toegankelijk willen maken.

Opera anno nu betekent ook een digitale productie, en digitale toegankelijkheid is de nieuwe werkelijkheid.

Daarom staat het makkelijker online aanbieden van digitaal erfgoed hoog op de agenda van Opera Europa. Dit is een samenwerkingsverband van Europese operahuizen. “We hopen muziekuitgevers ervan te kunnen overtuigen dat een opera tegenwoordig ook een digitale productie is”, vertelt Nicolaï, “en dat de digitale toegankelijkheid van opera de nieuwe werkelijkheid is.”