Waarom is het belangrijk te kijken naar publieke waarden?

De digitale transformatie biedt kansen, zo geeft het bijvoorbeeld de mogelijkheid om meer inzicht te krijgen in jouw (potentiële) publiek en geeft het de mogelijkheid te verbinden met dit publiek. Echter is er ook een andere kant; de software die wordt gebruikt om deze inzichten of verbinding te verkrijgen, wordt er niet altijd rekening gehouden met de belangen van de gebruiker.

Software die primair gedreven wordt door commerciële belangen, gaat meestal niet uit van publieke waarden, zoals privacy, autonomie en transparantie. Gebruikers van deze platformen zijn zowel consument, als verdienmodel.

Wat zijn dan publieke waarden?

PublicSpaces (Opent een externe link) is een organisatie die zich inzet voor een digitaal ecosysteem dat gebouwd is op digitale waarden. Als partner volgen wij de definitie van hun manifest. Dit manifest stelt dat software die voldoet aan publieke waarden de volgende onderdelen omvat:

Open

Het software ecosysteem is even toegankelijk voor elke persoon, netwerk of organisatie.
Het software ecosysteem functioneert onafhankelijk van invloed van overheden of commerciële of andere politieke krachten.

Transparant

De gebruikte technologie is volledig inzichtelijk en toetsbaar.
Het bestuursbeleid (governance) van het software ecosysteem is volledig inzichtelijk en toetsbaar.

Verantwoordelijk

Gebruikers zijn verifieerbaar en de herkomst van de content kan volledig worden onthuld.
Het software ecosysteem garandeert de best mogelijke vorm van bescherming van data – zowel van de content als van de gebruikers.
Het software ecosysteem bewaart of bezit geen enkele persoonlijke data van z'n gebruikers.
Het beheer en bestuur (governance) van het software ecosysteem is gebonden aan de statuten, die garanderen dat het onafhankelijk is van commerciële of politieke invloeden.

Soeverein

Gebruikers zijn geen producten – het welzijn en het zelfbeschikkingsvermogen van gebruikers staat altijd voorop.
Gebruikers hebben de volledige controle over hun persoonlijke data, hun content en hun interacties.

De gebruiker centraal

Het software ecosysteem zet ‘privacy by design’, in als basis design principe. Dit houdt in dat je al tijdens de ontwikkeling van producten en diensten rekening houdt met privacyaspecten.
Het software ecosysteem vermijdt zogeheten 'dark-patterns', trucs die ontwerpers van de software inzetten om de gebruikers te verleiden tot gedrag dat ze eigenlijk niet hadden gewild.

En verder...

Het manifest blijft in ontwikkeling, zeg PublicSpaces: ”In 2023 willen we de discussie starten of aan het manifest additionele waarden moeten worden toegevoegd: zoals bijvoorbeeld de impact van de digitalisering op de ecologische duurzaamheid van onze planeet; de sociale duurzaamheid ofwel het bijhouden of verbeteren van het welzijn van mensen nu en van toekomstige generaties, binnen de grenzen van onze planeet; en uiteraard moeten we diversiteit en representatie expliciet opnemen in ons manifest, omdat we er helaas nog steeds op moeten wijzen dat iedereen meetelt en dat iedereen mee moet kunnen doen.”

Hoe zorg jij ervoor dat publieke waarden onderdeel wordt van jouw digitale strategie?

In de ideale wereld zou je willen dat een softwareleverancier aan al bovenstaande voorwaarden voldoet. In de praktijk is dat niet altijd mogelijk, maar wat kan wel? We geven je graag een paar eerste tips.

3 tips om aan de slag te gaan met publieke waarden

Wees je bewust van alternatieve mogelijkheden
Ben je op zoek naar een nieuwe leverancier of wil je (een deel) van je software herzien? Leg het manifest naast de softwareoplossing en onderzoek in hoeverre er wordt voldaan aan die publieke waarden. PublicSpaces deelt in dit overzicht hoe verschillende softwareoplossingen presteren op de vijf publieke waarden. Maak een afweging per situatie welke waarden het meest belangrijk zijn. Ben je bijvoorbeeld op zoek naar een CRM, dan ga je jouw data opslaan in de cloud. Het is dan extra belangrijk om te kijken naar de punten onder het kopje verantwoordelijkheid.
Vraag waar de servers staan
We maken steeds vaker gebruik van cloudoplossingen. Dit zijn online oplossingen die je bijvoorbeeld gebruikt via de browser. Vaak is een CRM, planning- of ticketsysteem een cloudoplossing. Het lijkt alsof deze software geen server gebruikt. Toch kan deze software niet bestaan zonder een fysieke server waar de (publieks)data wordt opgeslagen.

Vaak worden deze servers gehuurd, de grootste aanbieders zijn Microsoft Azure, Google Cloud Platform (GCP) en Amazon Web Services (AWS). Het is belangrijk om te vragen waar deze server zich bevinden. Dit is namelijk de locatie waar jouw data fysiek staat opgeslagen. Zo staan vaak de servers, of de back-up van gegevens op servers in Amerika, waar andere regelgeving is dan in Europa. Meer weten? Lees het artikel van NOYB over het belang van Europese regelgeving tegenover Amerikaanse.

Mocht je de mogelijkheid hebben om te kiezen voor een hostingpartij? Er zijn ook partijen die werken vanuit de principes van publieke waarde.
Doe de spoelkeuken bij PublicSpaces
Echt aan de slag? Doe de digitale spoelkeuken bij PublicSpaces. Deze methodiek verschaft een organisatie inzicht in hoeverre de gebruikte software (tools) binnen een organisatie voldoen aan de in het PublicSpaces manifest opgestelde waarden. Tip: Je kan het ook inzetten bij het inkoopproces. Door de software applicatie vooraf te toetsen aan de Digitale Spoelkeuken kun je ook bepalen of de waarden van de applicatie overeenkomen met die van je organisatie.

Meer weten over publieke waarden?

PublicSpaces is hét adres voor informatie. Hun doel? Oprichter Geert-Jan Boagaerts vertelt het zelf “We hebben onszelf als eerste doel gesteld dat in 2026 alle privacy officers, CTO's en ICT inkopers van publieke organisaties in Nederland op de hoogte zijn van alternatieve digitale instrumenten gebaseerd op publieke waarden, waardoor ze goedgeïnformeerd in staat zijn om te kiezen voor deze ethische alternatieven.” Het manifest en de spoelkeuken helpen hierbij.

Naar het manifest

Deel dit artikel

DEN en publieke waarden

Ook bij DEN kijken we naar de publieke waarde in onze software. Dit wil niet zeggen dat al onze software hieraan op dit moment voldoet. Soms is er tijd nodig om een bepaalde software te vervangen, zoals een mailprogramma. Of kunnen we er niet omheen, omdat het de samenwerking met andere partijen belemmert. Waar mogelijk nemen we de waarden uit het PublicSpaces manifest mee, zoals bij aankoop van nieuwe softwaretoepassingen.