Digitaal leiderschap in de praktijk

Voor Meike Veldhuijsen, directeur bij KOP (Kunstenaars Ontwikkel Platform) is de belangrijkste reden om in te zetten op digitale transformatie het contact met haar jonge doelgroep: ‘Bij Stichting KOP werken we met startende kunstenaars in de eerste vijf jaar na hun afstuderen. Om deze groep goed te blijven bereiken en betrekken, is digitale transformatie essentieel. Een belangrijke kernwaarde van onze organisatie is community building – het verbinden van makers, partners en betrokkenen. We zoeken naar manieren om deze verbinding structureler en duurzamer te maken, bijvoorbeeld door het opzetten van een digitale database en een online communityplatform.’

Ook Sharifa Balfour, directeur van Saba Archeological Center Foundation/Saba Heritage Center, heeft haar doelgroep voor ogen bij het inzetten op digitaal. Voor haar gaat het om het brede publiek: ‘Mijn voornaamste motivatie voor het gebruik van digitale tools en platforms is om de toegang via onze website, socialmediakanalen en YouTube te verbeteren en uit te breiden. Daarnaast zet ik me in om mensen veel meer betrokken te maken bij deze platforms en wil ik prioriteit geven aan het behoud van het cultureel erfgoed van Saba.’

Bij Saba speelt ook een ander, urgent belang op het gebied van behoud van erfgoed: ‘Een belangrijk aandachtspunt is het bevorderen van Saba’s toekomstbestendigheid. Ons eiland ligt regelmatig op de route van orkanen en we voelen steeds sterker de impact van klimaatverandering op de weerpatronen. Deze factoren maken dat natuurrampen een toenemend risico zijn, en dus is het cruciaal dat de digitalisering van Saba’s erfgoed en het gebruik van technologie topprioriteit worden.’

Vaardigheden van een digitaal leider

Een leider in de cultuursector heeft verschillende competenties nodig. Maar welke vaardigheden komen van pas bij digitaal leiderschap? Sharifa Balfour: ‘Ik leg veel nadruk op strategisch denken, aanpassingsvermogen en duidelijke communicatie.’

Zowel Sharifa als Meike benadrukken daarnaast het belang van samenwerking. Dat betekent volgens Meike het werken in netwerken en het inzetten van externe expertise waar nodig. Ook Sharifa noemt dit: ‘Voor mij is het net zo belangrijk dat we samenwerking bevorderen door mensen met verschillende digitale vaardigheden en perspectieven bijeen te brengen, en dat we een ruimte creëren waar mensen graag experimenteren en kennis opdoen.’

Tenslotte noemen beide directeuren het inzetten op digitale geletterdheid, zowel voor zichzelf als voor hun team. Ook Wilja Jurg, directeur van Tetem vindt dit heel belangrijk: ‘Je moet zorgen dat de digitale strategie op alle plekken in je organisatie verankerd is. Wij vragen bijvoorbeeld in functioneringsgesprekken: hoe ga je om met de digitale transformatie? We houden ruimte voor ontwikkeling en investeren veel in de competenties van de medewerkers.’

Versterken van de missie

Wilja stelt dat een digitale strategie bijdraagt aan een wendbare organisatie; ‘Iedere cultuurinstelling heeft veel baat bij een stevige digitale strategie. Het maakt je flexibeler, maar het levert ook gewoon heel veel efficiëntie op in je organisatie. Eén van de belangrijkste dingen is dat het je ook kan helpen om een eerlijke, verantwoorde en transparante organisatie te worden. Daar heeft het publiek, maar hebben ook de medewerkers recht op.’

Sharifa zegt hierover: ‘We stemmen onze digitale initiatieven en projecten zodanig af op onze kernmissie dat ze ten dienste staan van de gemeenschap, en onderwijs, betrokkenheid en culturele verbondenheid ondersteunen. Wat we doen op digitaal gebied vormt een brug om authentieke, culturele ervaringen juist te vergroten, niet om ze te vervangen. Voor onze bezoekers bieden deze tools makkelijker toegang en nieuwe manieren om betrokken te zijn bij ons werk. En voor de mensen van Saba die weggetrokken zijn naar waar ook ter wereld bieden ze een betekenisvolle manier om zich weer te verbinden met hun erfgoed en cultuur.’

Tips voor digitaal leiderschap in de cultuursector

Digitale transformatie vraagt niet alleen om technologie, maar vooral om mensen. De drie directeuren delen  hun tips voor anderen die hun digitaal leiderschap willen versterken. Hun belangrijkste advies? Begin klein, denk groot en doe het vooral samen.

Meike raadt aan om klein te beginnen: ‘Digitale transformatie klinkt al snel als iets groots en technisch, maar je hoeft niet meteen alles op z’n kop te zetten. Start met wat je nú nodig hebt of mist in je dagelijkse praktijk – en bouw van daaruit verder. Kleine, concrete stappen zijn vaak veel effectiever dan grootse plannen die blijven liggen.’

Ook Sharifa is begonnen met kleine, haalbare projecten en zegt daarover : ‘Projecten die elkaar overlappen wil ik ook op een strategische en duurzame manier benaderen. En daarbij wil ik weten wat voor apparatuur en digitale programma’s niet alleen kosteneffectief zijn voor de organisatie, omdat ze jarenlang moeten meegaan, maar ook welke bruikbaar zijn voor verschillende projecten.’

Dus klein beginnen en daar ook van leren, zo tipt Wilja: ‘Onderzoek hoeft niet tot succes te leiden, het mag falen en je weet niet altijd wat er uit komt.’

Alle drie noemen ze ook het belang om te werken vanuit je missie en die als leidraad te nemen in je digitale ontwikkeling. Ook noemen zij het belang van de kennis en kunde die al aanwezig is: Sharifa: ‘Het belangrijkste is dat je investeert in je mensen. Voor een digitale transformatie is een cultuur en de juiste mentaliteit net zo belangrijk als de technologie.’ Meike: ‘Praat vooral veel met je netwerk. Vraag collega’s hoe zij digitale middelen inzetten, wat werkt en wat niet. Je hoeft het wiel niet zelf uit te vinden, en vaak liggen de beste ideeën dichterbij dan je denkt.’

Tenslotte nog twee praktische adviezen: Meike: ‘Neem standaard een paragraaf over digitale strategie op in elk projectplan. Als je vanaf het begin nadenkt over hoe digitale middelen kunnen bijdragen aan zichtbaarheid, publieksbereik of kennisdeling, wordt het vanzelf onderdeel van je manier van werken.’

Wilja: ‘Met het hebben van een digitale strategie ben je er natuurlijk niet, het implementeren is echt the proof of the pudding, dus moet je zorgen dat het op alle plekken in je organisatie verankerd is: in je beleid, in je prestatiecijfers, de mensen en materialisatie.’