Muziekrechten regelen: hoe zit dat precies?
Je maakt een audiovisueel werk, of je filmt je muzikale dans- of theaterproductie met de intentie deze online te publiceren. Of dat nu via je eigen platform is of via een commercieel kanaal, zodra je muziek gebruikt die niet van jou is, heb je toestemming nodig van de rechthebbenden.
Maar hoe zit het nu precies met die muziekrechten? En welke regels gelden in welke situatie? In dit artikel leggen we uit waar je op moet letten als het gaat om muziekrechten bij online publicatie.
De essentie: auteursrecht én naburig recht
Bij muziek heb je altijd te maken met twee soorten rechten:
- Het auteursrecht omvat de rechten van de makers van het onderliggende muziekwerk, zoals de componist en de tekstdichter of songwriter. Hun toestemming heb je nodig voor zowel de openbaarmaking (uitvoering) als de verveelvoudiging (vastlegging) van het werk.
- Het naburig recht betreft de rechten van de uitvoerenden (zangers, musici, uitvoerend kunstenaar) en de rechten op de opname van een werk, die vaak bij een platenmaatschappij of 'label' ligt.
Tip: Lees dit artikel over auteursrecht en naburig recht voor een uitgebreide uitleg van auteursrecht en naburig recht.
De rol van uitgevers en labels
Naast de oorspronkelijke makers spelen ook de muziekuitgever en de producent (het label) een belangrijke rol.
Vaak kiezen muziekauteursrechthebbenden ervoor de promotie, exploitatie en administratie van hun werk te beleggen bij een muziekuitgever (de ‘publisher’). Om dat te kunnen doen sluit de muziekuitgever uitgavecontracten (ook wel ‘publishingovereenkomst’) met de componist/tekstschrijver en wordt daarmee mede-auteursrechthebbende.
De producent (het platenlabel) sluit platencontracten met uitvoerenden en is verantwoordelijk voor (de exploitatie van) de opname. De producent handelt en deelt dus in de naburige rechten die op de opname van een muziekwerk zitten.
Soms liggen beide rechten bij dezelfde persoon (de componist is zelf de uitvoerder), wat het regelen makkelijker maakt. Maar vaak is het complexer. Denk bijvoorbeeld aan het nummer I Will Always Love You: de auteursrechten liggen bij Dolly Parton (of haar muziekuitgever), maar voor het gebruik van de specifieke opname van Whitney Houston moet je ook de producent (het label) van Whitney Houston benaderen voor de naburige rechten.
Collectief beheer in Nederland
Gelukkig is veel van de complexiteit van het regelen ondergebracht bij de zogenaamde CBO’s (collectieve beheersorganisaties). Dit zijn organisaties waar je in veel gevallen direct terecht kunt voor een licentie, omdat ze wereldwijd samenwerken.
In Nederland regelen zij het volgende:
- BumaStemra beheert de auteursrechten op muziek.
- Sena is de CBO voor de naburige rechten (uitvoerenden/producenten).
- Norma is de CBO voor uitvoerende kunstenaars bij audiovisuele producties.
De praktijk: licenties regelen en waar je tegenaan kunt lopen
Bij online (her)gebruik van bestaande muziekopnames moet je de verveelvoudiging en de openbaarmaking per muziekstuk regelen. De eerste stap is doorgaans om hiervoor licenties aan te vragen via BumaStemra.
Maar let op: BumaStemra gaat met name over de auteursrechten en niet over de naburige rechten op de uitvoering. Omdat de bevoegdheden van Sena en Norma beperkt zijn en zij geen mandaat hebben voor on demand-gebruik, zul je de naburige rechten waarschijnlijk meestal rechtstreeks moeten regelen met de rechthebbenden en/of het label. Dit contact leggen kan tijd kosten – houd hier rekening mee.
Wat je precies moet regelen, is bovendien afhankelijk van de wijze waarop je de productie online deelt: streaming of on demand, en via je eigen website of bijvoorbeeld YouTube. Helaas is hiervoor geen ‘one size fits all’; je moet dus van geval tot geval bekijken wat nodig is.
Streaming via platforms
Sanne Lohof van Summer Dance Forever vertelt in het bovenstaande filmfragment waarom zij kozen voor YouTube. De reden is dat BumaStemra met platforms zoals Spotify, Apple Music en YouTube overeenkomsten heeft afgesloten over de auteursrechten. Hierdoor hoef je daarvoor zelf geen licentie meer af te sluiten.
Realiseer je wel: BumaStemra gaat alleen over de auteursrechtelijke kant. Het kan dus gebeuren dat je streams alsnog geblokkeerd worden, bijvoorbeeld omdat de uitvoerende musici of platenlabels geen toestemming geven voor het naburig recht.
Ook belangrijk: bovenstaande gaat alleen op als je muziek als achtergrond gebruikt. Als er sprake is van synchronisatie (het samenvoegen van muziek en beeld, bijvoorbeeld een videoclip of balletvoorstelling) gelden er weer andere, strengere regels. Meer informatie vind je onder meer via de licentiewijzer van BumaStemra.
Zelf licenties aanvragen? Vijf tips
Moet je voor een deel van de rechten toch zelf aan de slag met de rechthebbenden (musici, platenmaatschappijen)?
Hier zijn een paar tips:
- Maak een overzicht van alle muziekrechten en de rechthebbenden, en hun contactgegevens
- Stel een goede standaard brief/email op waarin je alle informatie over de productie opneemt
- Plan ruim en neem de tijd: het regelen is complex en kan zomaar meer dan een half jaar in beslag nemen. Wacht hier dus niet mee tot het allerlaatste moment.
- Zorg voor een backup-plan: welke muziekstukken zou je als alternatief kunnen gebruiken mocht je de vereiste toestemming niet krijgen?
- Overweeg Library/Stockmusic: dit is muziek die al speciaal is gecomponeerd en opgenomen voor audiovisuele producties. Via BumaStemra kun je deze vaak tegen een standaardtarief gebruiken.
Dit artikel is gemaakt met medewerking van Bindu De Knock.
