1. AI is geen zoekmachine: begrijp wat je tool doet

Veel mensen gebruiken ChatGPT alsof het Google is. Maar ChatGPT zoekt geen feiten op: het voorspelt woorden op basis van taalpatronen. Dat betekent dat de output niet per se klopt.

Geert Wissink benadrukt:
“Toen ChatGPT opkwam, zagen veel mensen het als een slimme zoekmachine. Maar het is een taalmodel, een woordvoorspeller. Begrijp je dat niet, dan gebruik je het verkeerd: je denkt feiten te krijgen, maar leest een waarschijnlijk antwoord. Het is alsof je een hamer gebruikt als nijptang.”

Wat betekent dit voor culturele organisaties?

Begin klein en praktisch: gebruik AI om notulen samen te vatten, publieksfeedback te structureren of een eerste concepttekst te maken.
Zorg voor menselijke controle: vertrouw nooit blind op AI-output.
Investeer in AI-geletterdheid: begrijp wat een model wél en níet kan.

2. Creativiteit blijft menselijk, AI helpt je starten

AI vervangt creativiteit niet, maar kan wel een springplank zijn. Het helpt om sneller ideeën te genereren of vastgelopen denkprocessen vlot te trekken.

Anne Doeser vergelijkt het met een herkenbare frustratie:
“Ken je dat plakbandrolletje waarvan je het begin niet vindt? Dát is AI voor ons. Het helpt om op gang te komen. We nemen de output nooit letterlijk over, maar het zet ons in beweging.”

Concreet voorbeeld voor cultuurprofessionals:

Vraag een AI-model om tien uiteenlopende seizoensprogramma’s te bedenken voor verschillende doelgroepen.
Gebruik de suggesties als inspiratiebron, niet als eindresultaat.

AI is dus een waardevolle springplank voor creativiteit, maar jij bepaalt wat echt waardevol is.

3. Zet autonomie, ethiek en veiligheid op nummer 1

AI roept ook vragen op: wie is verantwoordelijk als er iets misgaat? Wat gebeurt er met je data? En hoe blijf je in control?

Rodger Werkhoven waarschuwt:
“AI is niet intelligent. Het reproduceert patronen, maar weet niet wat het doet. Mensen moeten altijd de curerende rol houden.”

Zowel Rabobank als de Hogeschool van Amsterdam laten nieuwe AI-toepassingen toetsen door een ethische commissie. Voor de cultuursector zijn dit de belangrijkste vragen:

1. Waar wordt data opgeslagen?

Vermijd tools die vaag zijn over datagebruik.
Kies waar mogelijk voor Europese opslag of open-source modellen.

2. Wie heeft toegang?

Deel geen gevoelige informatie in tools waarvan je de datastroom niet kent.
Train je team in veilig gebruik van AI.

3. Wat is het businessmodel?

Betaalde tools zijn vaak veiliger dan ‘gratis’ tools die data gebruiken om hun AI database te verrijken.
Vermijd tools die alle output automatisch ‘public domain’ maken.

4. Blijft de mens eindverantwoordelijk?

Leg vast dat AI nooit de eindbeslissing neemt.
Documenteer wanneer AI een rol speelde, zodat je transparant kunt blijven.

4. Bouw kennis en experiment stap voor stap op

AI roept vaak grote verwachtingen én angst op. Maar het loont om kleine, veilige experimenten te starten. Denk aan:

AI inzetten voor administratieve taken (samenvattingen, planningen).
Brainstorms verrijken met alternatieve invalshoeken.
Sneller doelgroepprofielen opstellen met behulp van publieksdata.

Zo ontwikkel je binnen je organisatie stap voor stap expertise én draagvlak.

5. AI vraagt om samenwerking en kennisdeling

De cultuursector hoeft dit niet alleen te doen. Grote instellingen experimenteren al met veilige AI-omgevingen, maar ook kleinere organisaties kunnen leren van elkaar. Door ervaringen te delen – successen én mislukkingen – bouwen we samen aan een verantwoorde toepassing van AI. Denk ook eens aan intensieve samenwerkinge met techorganisaties en andere sectoren. ZIj staan hier vaker voor open dan vaak wordt gedacht.

Conclusie

AI is geen wondermiddel, maar kan de cultuursector wél vooruithelpen. Van efficiënter werken tot creatieve inspiratie: de mogelijkheden zijn groot, zolang we kritisch, bewust en mensgericht blijven.

Wil je meer leren over AI? Meld je dan aan voor het AI leerprogramma op 20 november 2025.

Dit artikel is een samenvatting van het originele artikel van Hub-C (Opent een externe link)