De digitale kloof: niet verdwenen, maar geëvolueerd

We denken vaak te makkelijk dat iedereen mee is met het digitale verhaal. Zeker jongeren worden al snel bestempeld als ‘digital natives’. Maar tijdens het Hub-C-event DigiCurious (Opent een externe link) liet Ali Chari van het Vlaamse DigitAll (Opent een externe link) een ander verhaal horen. Uit de Barometer Digitale Inclusie 2024 (Opent een externe link) blijkt dat 52% van de laagopgeleide jongeren tussen 16 en 24 jaar digitaal kwetsbaar is. Ze missen vaardigheden, hebben weinig vertrouwen in hun digitale skills of beschikken enkel over een smartphone.

Ook ouderen, mensen met een beperking, mensen in armoede en anderstaligen vallen vaker uit de boot dan we denken. In totaal is maar liefst 40% van de Belgen tussen de 16 en 74 jaar digitaal kwetsbaar.

Achter deze cijfers schuilt een belangrijke opdracht voor de cultuursector: hoe maken we onze werking relevant voor wie digitaal niet mee is? En hoe kan technologie daarbij als verbindende factor worden ingezet?

“Digitale cultuur maakt deelname mogelijk voor mensen die vaak uit de boot vallen: ouderen, jongeren, mensen met een beperking, mensen in armoede en anderstaligen.”

Digitale technologie als brug, niet als barrière

Digitale tools inzetten voor wie digitaal niet sterk staat lijkt tegenstrijdig. Maar net daar ligt het potentieel. Want als je technologie bewust, creatief en mensgericht inzet, wordt ze een krachtige hefboom voor meer inclusie. Via laagdrempelige formats, vertrouwde partners of hybride werkvormen kun je mensen bereiken die anders afhaken. Digitale cultuur brengt zo mensen aan boord die we anders missen.

“Als je technologie bewust, creatief en mensgericht inzet, wordt ze een krachtige hefboom voor inclusie.”

Wat kan jij doen als cultuurprofessional?

Inclusie begint bij een eenvoudige vraag: wie missen we vandaag, en wat houdt hen tegen om deel te nemen? Vanuit dat inzicht kan je technologie inzetten als brug, niet als barrière. En dat hoeft niet complex of duur te zijn. Een paar concrete voorbeelden uit de Vlaamse cultuursector:

Breng cultuur tot bij het publiek.Via het livestreamaanbod van Cultuurconnect (Opent een externe link) maken podiumhuizen voorstellingen toegankelijk voor een minder mobiel publiek in (woon)zorgcentra. Organiseer je binnenkort een optreden, lezing of expo-opening? Overweeg een livestream voor wie zich moeilijk kan verplaatsen of teken in op het livestreamaanbod van Cultuurconnect. Werk hiervoor samen met een bib of zorgcentrum.
Laat je publiek spelenderwijs kennismaken met digitale formats. Niet iedereen voelt zich comfortabel bij technologie. Door digitale toepassingen op een intuïtieve en herkenbare manier aan te bieden, verlaag je drempels. In de bibliotheek van Hechtel-Eksel (Opent een externe link) werd rond de Dag van de Moedertaal een digitale kamishibai opgesteld: een verteltheater met verhalen in 21 talen, voorgelezen door native speakers. Kinderen navigeerden zelf via het touchscreen en luisterden samen met hun klasgenoten of ouders naar verhalen in hun moedertaal. Zo ontstonden verbindende momenten en een eerste positieve digitale ervaring – zonder handleiding, app of barrière.
Sluit aan bij de leefwereld van je doelgroep. Digitale formats werken het best als ze aansluiten bij wat mensen herkennen. Wat spreekt jongeren, anderstalige nieuwkomers of ouderen aan? Welke formats voelen vertrouwd, speels of veilig? Het KMSKA (Opent een externe link) ontwikkelde bijvoorbeeld een digitale escape game (Opent een externe link) waarmee jongeren het museum op eigen tempo en in spelvorm kunnen verkennen. Geen pure educatie, wel een slimme brug tussen kunst en jong publiek.
Werk met digitale co-creatie. Geef ruimte aan nieuwe stemmen. Laat jongeren, nieuwkomers of mensen met een beperking zelf content maken: een audiotour, een playlist, een minipodcast. Zo wordt digitale cultuur niet iets wat je individueel consumeert, maar iets wat je samen maakt. Een inspirerend voorbeeld is het medialab van de KOPERGIETERY (Opent een externe link) in Gent, waar kinderen en jongeren zelf digitale installaties, performances en formats ontwikkelen. Via projecten zoals ‘All the Screen’s a Stage’ of het Festival Digital (Opent een externe link)verkennen ze samen met kunstenaars de grenzen tussen podium en technologie.
Investeer ook in je eigen digitale slagkracht. Digitale inclusie begint bij medewerkers die zelfvertrouwd en kritisch omgaan met nieuwe technologie. In het project Van AI tot Z (Opent een externe link) bundelen Hub-C en VAIA (Opent een externe link) de krachten om bibliotheekmedewerkers te versterken in hun rol als digitale gids. Via een gratis hybride opleiding – met online modules en live sessies – leren deelnemers hoe ze generatieve AI zoals ChatGPT zinvol kunnen inzetten in hun werking.

Start klein, denk groot

Zelf aan de slag gaan? Start klein en doordacht. Je hoeft niet alles ineens digitaal om te gooien. Begin met één project, evalueer de impact op je publiek en bouw van daaruit verder.

Digitale inclusie begint niet bij technologie, maar bij mensen. Vertrek daarom vanuit de noden van je publiek. De juiste technologie volgt daarna vanzelf.
Zin om te experimenteren met gamingtechnologie om een jonger cultuurpubliek aan te trekken, maar weet je niet waar te beginnen? Lees dit artikel van Hub-C (Opent een externe link).

Binnenkort lanceert Hub-C het voorjaarsaanbod vol online en hybride workshops rond digitale strategie en innovatie.