Een succesvolle sessie toekomstverkennen: do's & don'ts
Nieuw publiek bereiken, dat is wat je wil. Je weet ook dat een toekomstverkenning daarbij kan helpen. Mooi, je bent al halverwege! Met deze handige tips en veelvoorkomende valkuilen van futurist Susan van 't Klooster maak jij je sessie scenariodenken tot een succes.
4 do's voor een sessie toekomstdenken
Creëer de juiste voorwaarden
Toekomstverkennen maakt onzeker, omdat je je begeeft op onbekend terrein. Neem daarom de tijd voor het voeren van een toekomstdialoog en sta open voor elkaars visie.
Stel de goede vragen
Bij het verkennen van de toekomst stel je onderzoeksvragen en scenariovragen. Onderzoeksvragen gaan over mogelijke strategieën en handelingsruimte, bijvoorbeeld: Wat betekenen huidige en toekomstige trends voor Nederland, onze sector of organisatie? Scenariovragen gaan over de mogelijke toekomsten. Bijvoorbeeld: Hoe ziet de toekomst van bestaande digitale kanalen eruit? Door goede vragen te stellen, krijg je betere antwoorden.
Stel een divers team samen
Een goede mix van leeftijden, achtergronden, werkervaring en persoonlijke kwaliteiten zorgt voor bredere inzichten. Zo leer je als team over je eigen perspectieven heen te kijken en te praten over andere visies.
Bepaal voor wie en waarom je de toekomstverkenning maakt
Het is belangrijk goed na te denken over wie je wilt bereiken. Je kunt een toekomstverkenning doen voor je eigen afdeling, je hele organisatie of zelfs partijen daarbuiten. Dit bepaalt welke vragen je wilt beantwoorden tijdens de sessie. Wil je meer inzicht in het toekomstige verloop van huidige ontwikkelingen? Of je bewust worden van de kansen?
DEN ontwikkelde 4 scenario's die voldoen aan deze do's, zodat jij meteen met je team aan de slag kan. Bekijk de scenario's.
3 don'ts voor een sessie toekomstdenken
Deze veelvoorkomende valkuilen zijn gemakkelijk om in te trappen, maar niet als je voorbereid bent:
Het verkennen van de verrassingsvrije toekomst
De toekomst is geen uitvergroting van het heden. Als je maar één soort toekomst verkent, staar je sneller blind op bepaalde ontwikkelingen. Zorg juist voor tegengestelde scenario’s om een open blik te behouden.
Taboes uit de weg gaan
Zijn er bepaalde onderwerpen die je liever uit de weg gaat? Vaak zijn deze taboes juist belangrijke onderwerpen voor een strategisch gesprek. Maak van de bedreiging een kans! (Den Hartog-De Wilde 2017).
Scenario’s zien als eindpunt
Je bent nog niet klaar na je reis naar de toekomst: leg resultaten en inzichten uit de scenariosessie vast en zet er acties bij. Dit maakt je toekomstverkenning bruikbaar.
Deze inzichten doe je op tijdens een scenariosessie
Een sessie toekomstverkenning zal inzicht geven waar je als organisatie rekening mee dient te houden en welke prioriteiten er zijn: wat gaan we nu al doen en wat kan wachten tot later? Welke ontwikkelingen zijn onzeker en kun je monitoren? Welke maatregelen of strategieën zijn niet ‘toekomstvast’? Welke wel? En onder welke voorwaarden? Op basis hiervan maak je vervolgens keuzes voor jouw organisatie of sector.
Factoren die ons beeld van de toekomst beïnvloeden
Verschillende ontwikkelingen beïnvloeden de dynamiek in je organisatie. Hier kun je niet altijd invloed op uitoefenen. Zeker wanneer die factoren lastig te voorspellen zijn. Dat zijn de onzekerheden die de kern van de toekomstdialoog vormen. Denk bijvoorbeeld aan disruptieve gebeurtenissen en opkomende ontwikkelingen.
De toekomst staat niet vast. Juist daarom is het goed je voor te bereiden op verschillende scenario’s die fundamenteel anders zijn. Volgens analist J. Nekkers, moeten scenario’s voldoen aan drie criteria:
- Plausibel: De toekomst zou zich op deze manier kunnen ontvouwen.
- Verrassend: Deze toekomst brengt je op nieuwe gedachten.
- Relevant: Het scenario sluit aan bij een strategische of maatschappelijke vraag
Deel dit artikel
Bronnen om in te duiken
Dammers, E. et al. Scenario's maken voor milieu, natuur en ruimte: een handreiking
Nekkers, J. Wijzer in de Toekomst. Werken met toekomstscenario’s