Dutch Design Week: Hoe zien we cultuur in 2040? Technologie als kans, menselijkheid als voorwaarde.
Hoe zou je in 2040 cultuur willen vinden, maken en beleven? En welke rol speelt technologie hierin? Tijdens de Dutch Design Week 2024 hebben we deze vragen gesteld aan de bezoekers van het DEN Digital Transformation Lab. Bijna 700 van hen lieten een getuigenis achter waarin zij de toekomst van cultuur schetsen. Ben jij als cultuurorganisatie benieuwd naar hoe je bezoekers zich tot de toekomst verhouden? De toekomstvisies en wensen die zijn geschetst door de bezoekers van het DEN Digital Transformation Lab kunnen jou hierin inspireren.
Of je nu binnenkwam via de tentoonstelling ‘Poetics of Promting’ over de relatie tussen mens en AI-tools, via de extended reality ervaring van Polymorf waarin een hybride toekomst van natuur werd verkend of via de ingang aan de Torenallee: bezoekers van alle leeftijden dompelen zich in het zuurstokroze Digital Transformation Lab onder in de toekomst van cultuur. Hier prikkelden we ze met dilemma’s over de rol van technologie in cultuur en ondervroegen we hen in een kort interview over cultuurbeleving in de toekomst en de rol van technologie daarin. Door de sentimenten van bezoekers beter te begrijpen, kan DEN de cultuursector beter ondersteunen én inspireren.
De antwoorden van bezoekers laten een breed gedragen verlangen zien: technologie mag cultuur ondersteunen, inspireren en verrijken — maar menselijke creativiteit, fysieke beleving en sociale verbinding blijven essentieel en onmisbaar.
“Ik geloof dat AI in de toekomst volledig verweven zal zijn met ons leven, maar dat mensen in 2040 nog steeds fysieke ontmoetingen nodig hebben. De fysieke omgeving blijft belangrijk — misschien zelfs belangrijker dan nu. Dat zie je bijvoorbeeld aan de ontwikkeling van bibliotheken, die steeds meer de functie van dorpshuis overnemen. Ook andere culturele plekken stellen zich open als ontmoetingsruimte. AI kan daar een ondersteunende rol in spelen: in de voorbereiding, in de begeleiding, maar niet als vervanging. Ik zie AI dan ook niet als bedreiging, maar als een toegevoegde waarde. Een versneller, die ruimte geeft voor meer tijd en aandacht voor wat écht leuk en waardevol is.”
Vanwege de grote media-aandacht over AI op dat moment, noemden veel deelnemers de rol van kunstmatige intelligentie (hierna AI). Veel deelnemers zien AI als waardevol hulpmiddel, om repetitieve taken over te nemen, creatieve processen te versnellen en nieuwe vormen van culturele expressie mogelijk te maken. Tegelijkertijd klinkt er terughoudendheid: technologie mag de regie niet overnemen. De creatieve autonomie van de mens moet centraal blijven staan in kunst en cultuur. Die wens tot controle blijkt ook uit een van de voorgelegde dilemma's: 74% houdt liever zijn eigen culturele agenda bij in plaats van een AI-systeem dat je agenda inplant op basis van jouw culturele voorkeuren. Autonomie blijft dus cruciaal, zowel voor makers als voor bezoekers, ook in een toekomst vol slimme assistenten.
"Er is veel creatieve inzet rond AI, maar of het echt onze agenda en beleving gaat bepalen, betwijfel ik. Mensen willen graag het gevoel houden dat ze zelf kiezen, ook al worden ze gestuurd. De echte potentie ligt denk ik in de creatieve toepassingen — daar ontstaat nu vernieuwing. "
Technologie kan ook ingezet worden om kunst interactiever of persoonlijker maken. 80% van de bezoekers wil in 2040 niet slechts ‘onderdeel zijn’ van AI-gegenereerde kunst, maar zelf creëren met digitale tools. Digitale tools worden gezien als een van de middelen die je kunt gebruiken om jezelf creatief te uiten, net zoals je een kwast of pen kunt gebruiken.
"Wat ik hoop, is dat je in de toekomst meer je eigen ei kwijt kunt in wat je ziet. Dat je je eigen ideeën kunt loslaten op kunst, er actief van geniet en dat het interactief is. Dat lijkt me heel leuk. Maar ik vind ook dat fysiek van kunst genieten daarbij moet blijven horen — het gaat juist om de combinatie."
Als laatste thema worden de maatschappelijke effecten van technologie en digitalisering genoemd. Er is bezorgdheid over risico’s zoals het vergroten van sociale ongelijkheid, eenzaamheid en het verlies van fysieke ontmoetingsplekken. Ook klimaatverandering en andere ethische vraagstukken zijn de revue gepasseerd. De oproep wordt gedaan om technologie te gebruiken om te verbinden, niet om te vervreemden.
"Waar de kunst- en cultuursector in 2040 volgens mij ontzettend belangrijk voor zal zijn, is het verbinden van mensen — met elkaar en met nieuwe ideeën. Dat is nu al essentieel, maar straks nog meer. In een wereld die overspoeld wordt met AI-gegenereerde content, die alles alleen maar vager en onpersoonlijker maakt, blijft kunst en cultuur misschien wel het laatste echt menselijke anker. Tussen alle ruis en rotzooi is het juist dat wat ons in de fysieke wereld met elkaar kan blijven verbinden. Zodat we het met z’n allen nog een beetje volhouden op deze aarde."
Kortom, technologie zou moeten bijdragen aan oplossingen en niet een probleem worden. Met de juiste inzet kan technologie kunst verrijken, toegankelijker maken, ervaringen verrijken en bijdragen aan maatschappelijke vraagstukken. “De toekomst verbeelden is de eerste stap in de toekomst vormgeven”, aldus de introductietekst bij binnenkomst. Het is nu aan de cultuursector om de tweede stap te zetten.
De interviews zijn mede getranscribeerd met AI en ook voor het schrijven van artikel hebben wij AI ingezet. Alle inzet van AI is naderhand door een mens gecontroleerd en verbeterd.
