Nieuw leven voor het audiovisueel geheugen van Nederland

Dit probleem speelt ook bij audiovisueel materiaal in archieven, zoals bij filmarchief EYE of het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid. Het project Beelden voor de Toekomst bood uitkomst.

Beelden voor de Toekomst

In de jaren tussen 2007 en 2014 werd 115 miljoen euro beschikbaar gesteld voor het digitaliseren van het audiovisueel geheugen van Nederland. In het project Beelden van de toekomst zijn in deze zeven jaren meer dan negentigduizend uur video, twintigduizend uur film, zo’n honderdduizend uur audio en 2,5 miljoen foto’s geconserveerd en gedigitaliseerd. Het gedigitaliseerde materiaal wordt inmiddels hergebruikt in talloze toepassingen, van lesmateriaal en Wikipedia tot apps en diensten voor de creatieve industrie. De acute dreiging van verval en teloorgang van kwetsbare films en video- en audiobanden is hiermee weggenomen. Digitalisering bleek een belangrijke remedie.

Achtergrond

Het project Beelden voor de Toekomst was een samenwerking tussen Beeld en Geluid, EYE Filmmuseum, het Nationaal Archief en Kennisland. Beeld en Geluid heeft een pioniersrol vervuld in zowel de ontwikkeling van grootschalige digitaliseringsprocessen als de gedachtevorming over de rol van erfgoedinstellingen in de digitale samenleving.

In de archieven van Beeld en Geluid in Hilversum, van EYE in Amsterdam en van het Nationaal Archief in Den Haag is de beeldgeschiedenis van de afgelopen 110 jaar opgeslagen. Speelfilms, documentaires, radio- en televisieprogramma’s beslaan ruim zevenhonderdduizend uur materiaal. Dit oeuvre is opgebouwd door typische cultuurmakers zoals filmers, programmamakers en fotografen tegen kosten die in de vele miljoenen lopen. De educatieve, culturele en economische waarde van dit materiaal is ongekend; deze collecties mogen simpelweg niet verloren gaan.

Remedie: van analoog naar digitaal

Het uitgangspunt van dit project was om het audiovisuele materiaal voor een zo groot mogelijk publiek (onderwijs, het brede publiek en de creatieve sector) beschikbaar te maken. Twee obstakels stonden het verzilveren van die rijkdom echter in de weg. 

De eerste hindernis was het ernstige verval waaraan het materiaal onderhevig is. Grote delen van het audiovisuele erfgoed dreigden te vergaan. De fysieke dragers van analoog audiovisueel materiaal hebben slechts een beperkte levensduur. Het Deltaplan voor het Filmbehoud zegt hierover:

Het tweede obstakel was dat de collecties niet digitaal beschikbaar waren. In een samenleving waarin media een steeds belangrijkere rol spelen, is de digitale beschikbaarheid van audiovisuele bronnen essentieel. De vraag van scholen, kunstvakopleidingen, journalisten, universiteiten en mediaprofessionals is de afgelopen jaren sterk gegroeid. Onder leerlingen, studenten en docenten is behoefte aan audiovisueel materiaal dat in het curriculum kan worden geïntegreerd. Deze doelgroepen speelden dus een belangrijke rol in het project bij het ontwikkelen van digitale diensten.

Audiovisueel materiaal dat al jaren op de planken lag te verstoffen, is door Beelden voor de Toekomst een nieuw leven gegeven en zo  voor toekomstige generaties bewaard en beschikbaar gemaakt.

Eindevaluatie

Het project Beelden voor de Toekomst is per 1 januari 2015 afgerond. De stakeholders van het project hebben een eindevaluatie opgesteld. Dit Rapport Zelfevaluatie Beelden voor de Toekomst (download hieronder) omvat naast een verantwoording over de ontvangen subsidie ook een opsomming van aansprekende voorbeelden en toepassingen. DEN heeft bijgedragen aan de beoordeling van deze zelfevaluatie als externe expert. Naast deze formele verantwoording is er ook een publieksverantwoording opgesteld: Beelden van het Verleden, 7 jaar beelden voor de toekomst (PDF).

Spin-offs

Ximon.nl

Tussen 2011 en 2014 is ervaring opgedaan met een online videoservice via ximon.nl. Via deze website kregen meer dan 143.000 abonnees toegang tot een omvangrijke catalogus film en tv in hoge kwaliteit via internet.

De collectie, met meer dan 500 uur aan materiaal, omvatte historische werken uit de Nederlandse Filmgeschiedenis die teruggaan tot begin vorige eeuw, van Majoor Frans (1916) en Dorp aan de Rivier (Rademakers, 1958) tot hedendaagse succesfilms als Zwartboek (Verhoeven, 2006). Met titels als Alleman (Haanstra, 1963) en Recycle (2007) komen ook liefhebbers van documentaires aan hun trekken. Het complete materiaal was opgedeeld in ruim 30 thematische collecties zoals bijvoorbeeld de ‘Jaren ’70 Collectie’ en de ‘Gouden Film Collectie’.

Openbeelden.nl

Diverse collecties die in het kader van Beelden voor de Toekomst zijn gedigitaliseerd, zijn opgenomen in openbeelden.nl. Hieronder vallen bijvoorbeeld bioscoopjournaals en een reeks stedenfilms, gemaakt door filmpionier Willy Mullen, en een unieke serie vroege Amerikaanse films.

De collectie op Open Beelden bestaat daarmee uit films in het publieke domein. Open Beelden is een open mediaplatform dat toegang biedt tot audiovisuele collecties die eenvoudig hergebruikt of geremixt kunnen worden.Films uit de collectie van EYE zijn nu al op diverse websites te bekijken, maar op Open Beelden biedt het EYE Filmmuseum de gebruiker de mogelijkheid om ze te downloaden, inclusief toestemming voor hergebruik van het materiaal.

EYE heeft ruim 150 integrale films uit zijn collectie vrij gegeven op een eigen portal op de website Open Beelden. Ze zijn daarmee niet alleen te bekijken, maar ook gratis beschikbaar voor hergebruik, bijvoorbeeld op Wikipedia of in nieuwe creatieve werken.
Kennisland trok samen met de archievenEYE op in dit traject en levert advies op het gebied van auteursrecht, communicatie en aansluiting met community’s.

-

Afbeelding header: uit de presentatie van Maarten Brinkerink van Beeld & Geluid tijdens het Expertiseseminar MediaMosa op 10 juni 2010 bij SURFnet, CC BY-NC-SA 4.0